Instrukcja montażu i opis funkcji Fujitsu Eternus Dx80

„Prawdziwi twardziele nie czytają instrukcji”. Czy ego musi przesłaniać zdrowy rozsądek? Czym właściwie jest instrukcja użytkowania? Co ją odróżnia od DTR? Czy jest tym samym co instrukcja obsługi? Jakie są obowiązujące wymagania wobec tego dokumentu? Jakie zmiany zakłada projekt rozporządzenia mającego zastąpić Dyrektywę Maszynową 2006/42/WE?

Po co właściwie instrukcja

Po pierwsze jest to wymóg prawny. Instrukcja obsługi to jeden z dwóch dokumentów, które, w obszarze europejskiego wspólnego rynku, producent jest zobowiązany do dostarczenia razem z maszyną. Pierwszym jest Deklaracja Zgodności Wspólnoty Europejskiej, stanowiąca niejako paszport maszyny na rynek Unii Europejskiej. Drugim jest właśnie instrukcja obsługi.

Instrukcja stanowi dla użytkownika właściwie jedyne źródło wiedzy o maszynie. Nabiera to szczególnego znaczenia w sytuacjach, gdy użytkownik maszyny nie ma bezpośredniego kontaktu z jej wytwórcą.

Instrukcja użytkowania, DTR czy instrukcja obsługi?

Termin Dokumentacja Techniczno-Ruchowa wywodzi się z uchwały Prezydium Rządu nr 757 z dnia 30. 10. 1954r. Nakazywała ona producentom i importerom urządzeń technicznych dostarczanie razem z nimi dokumentacji „w celu właściwej obsługi i eksploatacji”. W przepisie znajduje się zalecenie odnośnie informacji, jakie ten dokument powinien zawierać.

Obecnie wymagania dotyczące instrukcji, które powinny być dołączane do maszyn można znaleźć w dwóch przepisach:

1. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (wprowadzające do polskiego systemu prawnego Dyrektywę Maszynową 2006/42/WE),
2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy z późniejszymi zmianami (wprowadzającą do polskiego systemu prawnego Dyrektywę Narzędziową – obecnie numer 2009/104/WE).

Polskie tłumaczenie Dyrektywy Maszynowej 2006/42/WE używa terminu instrukcja obsługi na przełożenie angielskiego zwrotu instruction manual. Rozporządzenie (poz. 1), które wdraża tę dyrektywę do polskiego systemu prawnego określa dokumentację, która ma być dołączana do maszyny jako instrukcje.

Maszyna wprowadzana do obrotu lub oddawana do użytku musi być wyposażona w instrukcje.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn, par. 58, ust. 1

Z kolei Rozporządzenie dotyczące minimalnych wymagań BHP (poz. 2) pojawia się zwrot użytkowania maszyn.

Pracodawca powinien zapewnić pracownikom dostęp do informacji, w tym pisemnych instrukcji dotyczących użytkowania maszyn, zwanych dalej „instrukcjami”.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy, par. 30, ust. 1

Gdyby brać te różnice literalnie możnaby stwierdzić, że instrukcja obsługi to instrukcja maszyny podlegającej dyrektywie maszynowej, natomiast instrukcja użytkowania to instrukcja maszyny, a właściwie sprzętu roboczego, podlegającego pod rozporządzenie o wymaganiach minimalnych BHP.

Na pewno zaś określenie DTR (Dokumentacja Techniczno-Ruchowa) powinno zniknąć ze współczesnego języka technicznego.

Co powinna zawierać instrukcji obsługi
(wg 2006/42/WE)

Najbardziej konkretna w kwestii zawartości instrukcji dołączanej do maszyny jest Dyrektywa Maszynowa 2006/42/WE. W Załączniku 1, w punkcie 1. 7. 4. 2 wymienia wprost minimalny zakres informacji, jaki musi zawierać dokument.

Wg Dyrektywy Maszynowej 2006/42/WE instrukcja obsługi powinna zawierać co najmniej następujące informacje:

a) firmę i pełny adres producenta i jego upoważnionego przedstawiciela,
b) określenie maszyny, które zostało umieszczone na samej maszynie, z wyjątkiem numeru seryjnego,
c) deklarację zgodności WE lub dokument przedstawiający treść deklaracji zgodności WE, wskazujący szczegółowe dane dotyczące maszyny, niekoniecznie zawierający numer seryjny i podpis,
d) ogólny opis maszyny,
e) rysunki, schematy, opisy i objaśnienia niezbędne do użytkowania, konserwacji i naprawy maszyny oraz sprawdzenia prawidłowości jej działania,
f) opis stanowiska lub stanowisk pracy, które mogą zajmować operatorzy,
g) opis zamierzonego zastosowania maszyny,
h) ostrzeżenia dotyczące niedozwolonych sposobów użytkowania maszyn, które, jak to wynika z doświadczenia, mogą mieć miejsce,
i) instrukcje montażu, instalacji i łączenia, zawierające rysunki, schematy i sposoby mocowania oraz określenie podwozia lub instalacji, na jakim maszyna ma być zamontowana,
j) instrukcje dotyczące instalacji i montażu, mające na celu zmniejszenie hałasu lub drgań,
k) instrukcje dotyczące oddania do użytku i eksploatacji maszyny oraz, jeżeli jest to niezbędne, instrukcje dotyczące szkolenia operatorów,
l) informacje dotyczące ryzyka resztkowego istniejącego mimo zastosowania konstrukcji bezpiecznej z samego założenia, środków zabezpieczających i dodatkowych środków ochronnych,
m) instrukcje w sprawie środków ochronnych jakie musi podjąć użytkownik, we właściwych przypadkach, łącznie z dostarczeniem środków ochrony indywidualnej,
n) zasadnicze własności narzędzi, które można stosować w maszynie,
o) warunki, w jakich maszyna spełnia wymagania stateczności podczas użytkowania, transportu, montażu, demontażu, postoju, badań czy możliwych do przewidzenia awarii,
p) instrukcje mające na celu zapewnienie, że transport, przenoszenie i przechowywanie mogą być przeprowadzane bezpiecznie, z podaniem masy maszyny i jej różnych części, jeżeli są one zazwyczaj transportowane osobno,
q) metodę działania w stosowaną w razie wypadku lub awarii; jeżeli występuje prawdopodobieństwo zablokowania, metodę działania stosowaną w celu przeprowadzenia bezpiecznego odblokowania urządzenia,
r) opis czynności regulacyjnych i konserwacyjnych, jakie powinien wykonywać użytkownik oraz zapobiegawcze środki konserwacji, jakich należy przestrzegać,
s) instrukcje umożliwiające bezpieczne przeprowadzenie regulacji i konserwacji, w tym środki ochronne, jakie należy podjąć w trakcie tych czynności,
t) specyfikacje części zamiennych jakie mają zostać użyte, jeżeli mają one wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo operatorów,
u) informacje na temat emisji hałasu,
v) informacje dotyczące promieniowania emitowanego na operatora i osoby narażone, gdy maszyna może emitować promieniowanie niejonizujące, które może zagrozić osobom, w szczególności posiadającym wszczepione aktywne lub nieaktywne urządzenia medyczne.

Co po zmianie Dyrektywy Maszynowej 2006/42/WE?

Projekt rozporządzenia, mającego zastąpić dyrektywę 2006/42/WE, w większości zachowuje wymagania dotyczące instrukcji obsługi. Wprowadza też kilka zmian:

• Brak obowiązkowej wersji papierowej instrukcji. Przepis zezwala na dostarczenie instrukcji w wersji cyfrowej. Na produkcie lub w dokumentach towarzyszących w takim przypadku musi być umieszczona informacja na temat dostępu do takiej instrukcji. Papierowa forma instrukcji ma być dostępna na żądanie.
• W przypadku, gdy maszyna może emitować substancje niebezpieczne i nie jest z nią dostarczane urządzenie służące do ich dezaktywacji w treści instrukcji musi pojawić się informacja o wymaganej zdolności tego urządzenia do ich wychwytywania lub filtrowania. Dodatkowo, dla substancji niebezpiecznych pochodzących z maszyny, trzeba będzie podać jedną z następujących charakterystyk:
  • natężenie przepływu substancji,
  • stężenie substancji wokół maszyny
  • skuteczność urządzenia wychwytującego lub filtrującego oraz warunki, których należy przestrzegać, aby utrzymać jego skuteczność w czasie.

Co powinna zawierać instrukcja użytkowania
(wg 2009/104/WE)

Dyrektywa Narzędziowa ma zastosowanie do sprzętu roboczego, który nie podlega dyrektywom nowego podejścia oraz do maszyn wprowadzonych do obrotu przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej (01. 05. 2004). Dokument jest zaliczany do tak zwanych dyrektyw socjalnych i jest skierowany do użytkowników urządzeń. Jest to znacząca różnica w stosunku do dyrektywy maszynowej, która jest skierowana do producentów lub importerów maszyny.

Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań nakazuje, aby pracodawca zapewnił pracownikom dostęp do pisemnej instrukcji użytkowania maszyn.

Rozporządzenie podaje wymagania dotyczące treści instrukcji użytkowania. Mają to być informacje dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie:

1. warunków użytkowania maszyn,
2. występowania możliwych do przewidzenia sytuacji nietypowych,
3. praktyki użytkowania maszyn.

Wyszczególniona powyżej zawartość stanowi niezbędne minimum. Jeśli jest taka potrzeba, treść instrukcji powinna być rozszerzona o zagadnienia mające wpływ na bezpieczne użytkowanie urządzenia.

Potrzebujesz wsparcia przy tworzeniu instrukcji maszyny?